تکنیک های ارتباط درمانی | مراحل ارتباط با بیمار و 9 تکنیک اصلی ارتباط درمانی

تکنیک های ارتباط درمانی چیستند؟ توانایی برقراری ارتباط با بیماران یکی از ضروریات تیم مراقبتی می باشد. ارتباط درمانی به معنای برقراری رابطه بین بیمار و اعضای تیم درمانی می باشد که تاثیرات زیادی بر روحیات فرد می گذارد. ارتباط درمانی باعث اعتماد بیشتر به کادر درمان روانشناس میشود و سرعت بهبودی را چند برابر می کند. با این حال تکنیک های زیادی برای ارتباط درمانی وجود دارد که در این مقاله به تعدادی از آن ها پرداخته می شود. برای دریافت مشاوره تلفنی فردی کلیک کنید.

 

ارتباط درمانی

ارتباط درمانی یکی از تکنیکهای مهمی است که کیفیت درمان را برای درمانگر و مراجع در طول روند درمان نشان می‌دهد. این ارتباط نوعی ارتباط حرفه‌ای است و شامل عناصری است که رعایت آنها ضروری میباشد. اولاً قانون خاصی از درمان در چهارچوب این ارتباط وجود دارد و مهم است که مدت زمان آن از قبل مشخص شده باشد. مصاحبه در یک اتاق درمانی مناسب انجام شود و محیط درمان بدون اشیای مزاحم باشد. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه مهارت کلامی میان فردی کلیک کنید.

حین درمان به اصل محرمانه بودن توجه دقیقی می شود. درمانگر اجازه ندارد هنگام مشاوره با فرد رابطه صمیمانه ای داشته باشد و حتی نمی تواند دوستان نزدیک یا بستگانش را که در زندگی اجتماعی دائم با آنها سر و کار دارد درمان کند این قواعد اخلاقی مرزهای روند ارتباط درمانی را تشکیل می دهند.

 

مراحل ارتباط با بیمار

در یک رابطه بهتر است که درمانگر بیمار را از قبل برای ملاقات مطلع سازد. در فرایند ارتباط با بیمار مراحل وجود دارد که شامل موارد زیر هستند:

1-آشنایی

در این مرحله بیمار و درمانگر با هم آشنا می شود. برخورد اولیه و درمانگر اهمیت زیادی دارد. بعضی بیماران اجتماعی هستند و راحت صحبت خود را آغاز می‌کنند اما در مورد همه بیماران این گونه نیست. بیمارانی هستند با اضطراب و افسردگی زیاد که راحت نمی توانند باب گفتگو را باز کنند و مشکل خود را مطرح کنند. توجه و احترام به حرف های مراجع و ارزش قائل شدن برای حرف های او راه مناسبی برای شروع آشنایی است.

حتی اگر مراجعه درمانگر را نادیده گرفت و یا بی بی ناز باز هم نیاز است که درمانگر به او نشان دهد که به بیمارش به عنوان یک انسان علاقه مند است بی میلی و عدم توانایی اش را برای برقراری ارتباط درک می‌کند.

2-تکنیک های ارتباط درمانی |کشف هویت

اگر ارتباطی ادامه پیدا کند و مرحله دوم آغاز شود، عدم کنترل اضطراب به علت برقراری و احساس اعتماد کم می‌شود. بیمار و درمانگر به قدری همدیگر را خوب می شناسند که واکنش‌های احساسی مخصوص را در موقعیت خاصی پیش‌بینی می‌کنند. در این مرحله غیر طبیعی نیست که بعضی از افراد هنوز اعتماد به فرد را مورد آزمایش قرار می دهند. در این مرحله دوم درمانگر بیمار را تشویق می کند که حرف های خود را به زبان آورده و مذاکراتش را روشن کنند و حمایتهای عاطفی لازم را جهت ادامه صحبت با او ارائه می دهد.

بیمار ممکن است که منتظر دیدارهای بعدی درمانگر باشد یا ممکن است در ملاقات های بعدی نسبت به او حالت عصبانیت و طرح شدن پیدا کند. تمام این حالت ها ممکن است در جلسات درمان رخ دهد مهم این است که درمانگر از کنار آنها به راحتی عبور نکند و هر یک را مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. درک درمانگر از چنین حالت هایی نشانه پذیرش بیمار و توانایی او در حفظ اعتماد برای ادامه رابطه و حرکت به سمت مراحل بعدی درمان می باشد.

3-استقلال

بیماران در این مرحله بیشتر فعال هستند چراکه درمانگر برای آنها یک فرد مهم محسوب می شود. مرحله سوم هنگامی است که مراجع ممکن است بین وابسته بودن و سعی در استقلال در شک و دودلی باشد. این مرحله می‌تواند برای هم درمانگر و هم بیمار مشکل باشد و درمانگر ناچار است که تمام مهارت های ارتباطی و بین فردی خود را استفاده کند. به بیمار اجازه داده می‌شود تا احساسات خود را نشان دهد و موقعیت ها را راحت بیان کند.

درمانگر احتمال دارد فشارهای زیاد بر روی بیمار و در نتیجه کم شدن عواطف او را شناسایی نماید. نشان دادن درک این موقعیت‌ها از طرف درمانگر سبب اعتماد عمیق مراجع می گردد. وقتی اعتماد مراجع پرورش یافت یادگیری صورت می‌گیرد و اضطراب کاهش پیدا می‌کند.

4-تکنیک های ارتباط درمانی |ختم درمان

بیمار را بهتر از مرحله آغاز آشنایی و ادامه آن برای این مرحله آماده کردن. در مرحله اول درمانگر به بیمار می گوید که برای چه مدتی به طور منظم میاد است که با او جلسه داشته باشد. در طول مدت رابطه درمانگر در فواصل زمانی مختلف به تاریخ خاتمه درمان اشاره می کند. در صورتی که درمانگر به هر دلیلی قادر به ادامه به صورت منظم نباشد و بیمار همچنان به او وابسته باشد نیاز است ترتیبی دهد تا جلسات بعدی به زمان‌های دیگری موکول شود. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه بهترین روش درمان در روانشناسی کلیک کنید.

در مرحله آخر درمانگر به تدریج تعداد جلسات را کم می‌کند و فرد را تشویق می کند تا خودش به تنهایی بتواند آموزش های دیده شده را اجرا کند و به عبارتی در مواقع خاص که روانشناس در اختیارش نیست درمانگر خودش باشد.

 

تکنیک های ارتباط درمانی

ارتباط درمانی گام اساسی در روند بهبودی محسوب می شود. فردی که به دنبال یک درمانگر حرفه‌ای است باید اطمینان داشته باشد که او از دانش توانایی و مهارت ها لازم برخوردار است. ارائه راه های صحیح در برقراری ارتباط با بیمار کمک می‌کند که این رابطه مختل نشود.

1-همدلی و گوش دادن فعال

همدلی یعنی این که درمانگر بتواند خود را به جای مراجع یا بیمار بگذارد آنچه احساس می کند و دلیل آن احساس را با تمام وجود درک کند و در عین حال نگاه علمی و علمی خود را حفظ کند. مهارت همدلی کار آسانی نیست. در واقع همدلی یک مهارت است که درمانگران در طی زندگی حرفه‌ای خود همیشه در حال آموختن و تمرین آن هستند. ساده ترین راه همدلی این است که درمانگر ابتدا از خود بپرسد بیمارش چه احساسی دارد و بعد چرا چنین احساسی را دارد. با جمله ای که هر دو قسمت یعنی هم احساس و همدلی را در بر می گیرد برداشت خود را به مراجع منتقل کند.

واضح است که لحن،تن و آهنگ صدای درمانگر همیشه با نحوه جمله او نقش کلیدی در این مهم بازی می‌کنند. باید به خاطر داشت که همدلی به معنای تایید گفته های مراجع نمی باشد. همیشه درمانگر فرصت دارد که بعد از همدلی نظرش را به مراجعه منعکس کند. همدلی مانند سایر مولفه های درمان تابع مفهوم پردازی می باشد به این معنا که میزان و نوع همدلی از بیمار به بیماری دیگر متفاوت است. همدلی بهتر است بسیار دقیق با ظرافت در جای مناسب و با بیان کلامی و غیرکلامی حرفه‌ای انجام شود تا به اشتباه افکار یا رفتار ناکارآمد بیمار را تایید نکند. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه مهارت گوش دادن کلیک کنید.

2-خلوص و صداقت در رابطه و تجربه گری مشارکتی

یکی دیگر از مولفه‌های مهم ارتباط درمانی خلوص و صداقت می باشد. نیاز است که درمانگر نه تنها همدلی کند بلکه این همدلی صادقانه و با خلوص نیت باشد. بیان و ارتباطات غیرکلامی درمانگر باید طبیعی بودن صادقانه بودن و درگیری هیجانی درمانگر با موضوع را به بیمار منتقل کند. اگر درمانگر این صداقت را نداشته باشد بیمار به راحتی و با دیدن بیان غیر کلامی درمانگر متوجه خالصانه نبودن همدلی او می شود. بنابراین چنانچه درمانگران می‌تواند با احساس مراجع همدلی کند بهتر است از سایر مهارتهای ارتباط مانند خلاصه سازی یا انعکاس محتوا استفاده کند.

روند جلسات به گونه‌ای است که درمانگر مشارکت بیمار را در کلیه فعالیت‌های درمانی لازم دارد. هنگامی که بیمار وضعیت را توصیف می‌کند شواهد را بررسی می‌کند درباره انجام تکالیف با درمانگر به صحبت می پردازد جلسه را خلاصه می‌کند و به طور کلی در تمامی فرایند درمان لازم است بیمار فعالانه مشارکت داشته باشد. یکی از روش های برانگیختن مشارکت بیمار سبک ارتباط کلامی درمانگر است. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه مهارت های ارتباطی کلیک کنید.

درمانگر رفتاری از واژه ها و عباراتی مانند آیا موافقید؟، با هم، هر دومون و... زیاد استفاده می کند. درمان رفتاری تجربه گرا است و به همین علت بیماری نیاز است عملاً اقداماتی را در درون جلسه درمان و یا بیرون از جلسه انجام دهد. این اقدامات با مشارکت فعال درمانگر و بیمار تعیین می‌شوند و انجام می‌شوند. بنابراین تجربه گری مشارکتی یعنی اقدامات فعالانه درمانگر و بیمار با مشارکت هم دیگر برای ضابطه بندی مشکل پیدا کردن راهکار و اجرای آن.

3-دیالوگ سقراطی

سقراط فیلسوف یونان باستان روش خاصی را برای آموزش ابطال کرده بود. به دانشجویان خود مستقیم از چیزی را آموزش نمی‌داد. اید به کدام سمت برود ولی به جای اینکه مستقیماً مطلب مورد نظر خود را به او بگوید یک سلسله سوال مطرح می‌کرد و ذهن دانشجو در حال یافتن پاسخ سوالات هدفمند و جهت دار سفال به نتیجه مورد نظر می‌رسید. سقراط می‌گفت" مادر من ماما بود و من مامای ذهن ها هستم. همانطور که مادرم بچه به دنیا نمی آورد بلکه به زائو کمک می‌کرد که خود بچه را به دنیا بیاورد من نیز به دانشجویان کمک می‌کنم تا مفاهیم در ذهن آنها زاییده شود".

بنابراین پرسشگری سقراطی نوعی زایاندن ذهن ها محسوب می شود. درمانگر رفتاری از همین روش برای پیش بردن فرایند درمان استفاده می‌کند. از این رو ادبیات گفت‌وگوی درمانگر رفتاری پرسشگرانه می باشد. پرسش های جهت دار که در نهایت بیمار را به سمت نتیجه گری مورد نظر درمانگر هدایت می‌کند. باید توجه کرد که تجربه گری مشارکتی و دیالوگ سقراطی با هم ارتباط زیادی دارند. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه رفتار درمانی و رویکردهای آن کلیک کنید.

4-تکنیک های ارتباط درمانی |بازخورد

انسانها در خلا نیستند. تنظیم رفتار احساس و افکار هر فردی تابع بازخوردهای دریافت شده است. به همین علت درمانگر رفتاری به منظور تنظیم دستاوردهای درمانی بیمار و به همین دلیل تنظیم ها و اقدامات حرفه‌ای خود به شیوه‌ای مستمر و مکرر به بیمار بازخورد داده یا از او درخواست می‌کند که به وی بازخورد دهد. فرایند درمان بدون ارائه و اخذ بازخورد، شناختی رفتاری تلقی نمی شود. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه درمان شناختی رفتاری کلیک کنید.

به همین ترتیب عبارت هایی مانند نظرت چیست، میشه نظرتون راجع به این موضوع بگویید، راجع به این موضوع چه فکر می کنید، اجازه می‌دهی من هم نظرم را بگویم، من هم در این مورد می خواهم یه چیزی رو بگم و... باعث می‌شود بیمار خود را در درمان شریک بداند و بداند که اجازه دارد نظر خود را در هر زمینه‌ای بیان کند و درمانگر به این اظهارنظر او اهمیت می‌دهد.

5-خلاصه سازی

خلاصه سازی هم به شیوه مکرر درگیر جلسات ارزیابی و درمان و هم در پایان هر جلسه نیاز است. خلاصه کردن محتوای جلسه توسط بیمار یا درمانگر به هر دو کمک می کند که ساختار درمان رعایت کنند و آن را دنبال نمایند. خلاصه سازی همچنین باعث حفظ پیوستگی قسمت های مختلف هر جلسه درمان می گردد. قسمت مهم فرایند درمان شناختی رفتاری خلاصه سازی های مکرر در پایان هر برش از جلسه درمان است. علاوه بر این درمانگر و بیمار در پایان هر جلسه درمان مطالب مطرح شده در آن جلسه را خلاصه می‌کنند. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه روان درمانی کلیک کنید.

هر اقدامی که در درمان انجام می‌شود قطعاً یک منطق نظری و یک استدلال پژوهشی را به عنوان پشتوانه خود دارد. با توجه به مشارکتی بودن این درمانها منطق باید با بیمار در میان گذاشته شود. به عبارت دیگر هیچ اقدامی از بیمار درخواست نمی‌شود مگر اینکه منطق آن برای بیمار توضیح داده شود و بیمار با آن موافق باشد.

6-استفاده از استعاره مثال و داستان در درمان

یک قسمت عمده از فرایند درمان شناختی رفتاری استفاده از مثال ها استعاره ها و داستان ها در جریان درمان می باشد. درمان شناختی رفتاری مبتنی بر پردازش اطلاعات است. مثال ها استعاره‌ها تشبیه ها و ابزارهای زبانی دیگر راه بسیار مناسبی برای تبدیل اطلاعات به واحدهای پردازشی است که سریع عمل کرده و مستقل از هیجانات منفی ناکارآمد هستند. مثلاً درمانگر برای معرفی مشارکتی بودن فعالیت بیمار و خودش در فرایند درمان از استعاره قایق پارویی استفاده می کند. برای دریافت مشاوره تلفنی کلیک کنید.

مثلاً می گویند که" فعالیت درمانی من و شما با هم مانند راندن یک قایق پارویی است هر دوی ما پا رو می زنیم. اگر هماهنگ با هم و همراه با هم پارو نزنیم قایق پیش نمی‌رود. اگر من به تنهایی پارو بزنم و شما هیچ تلاشی نکنید قایق دور خودش می چرخد و برعکس اگر من هم پا به پای شما پارو نزنم قایق به مقصد نخواهد رسید. بنابراین لازم است که در تمام مراحل کار با هم همکاری کنیم".

7-تکنیک های ارتباط درمانی |لبخند طنز و شوخ طبعی

درمانگر بخشی از تنش و فشار جلسات درمان را با استفاده از لبخند شوخی و طنز کاهش می دهد هرچند که این کار باید خیلی ماهرانه و هنرمندانه انجام شود. تحت درمانجو نباید این احساس را داشته باشد که به او می خندند بلکه بهتر است بتواند به شوخی های درمانگر بخند. بنابراین توضیح توصیه می شود موضوع خنده یک اتفاق رفتار یا موقعیت باشد و نه شخصیت و صفات شخصیتی یا نقاط ضعف بیمار. بیماری را در نظر بگیرید که فکر می کند که انسان ناتوانی هست و در اکثر موقعیت‌ها پیش‌بینی می‌کند که نخواهد توانست از عهده انجام کاری که لازم است بر بیاید و لذا اجتناب می‌کند.

از طرف دیگر موفقیت‌های خود را نیز نتیجه شانس می‌داند. در این مورد درمانگر موقعیت های متوالی را برای این طراحی می‌کند که در آن بیمار با وجود پیش بینی های مکرر مبنی بر شکست اجتناب نکند. درمانگر در هر یک از این موقعیت ها پس از موفقیت بیمار با لحن حاکی از شوخی می گوید:" این بار شانس آوردی نه؟".

8-برازنده سازی

درمانگر با انعطاف فراوان برنامه درمان را با ویژگی‌های شخصی اجتماعی و فرهنگی بیمار تنظیم می نماید. یکی از اصول مهم در درمان رفتاری برازنده سازی درمان با شرایط بیمار است. همه بیماران به طور یک سال متعهد به انجام تکالیف نمی باشند. تمام بیماران به یک اندازه مشتاق تغییر نیستند و همه آنها به شکل مشابه خود افشایی نمی‌کنند. به همین علت نیاز است درمانگر انعطاف پذیر باشد و تکالیف فنون و ارتباط درمانی متناسب با ویژگی های بیمار تنظیم نماید. این اقدام برازنده سازی درمان با شرایط بیمار نامیده می شود.

مثلاً برنامه فعال سازی برای بیمار دارای علائم افسردگی که در طول روز از رختخواب بیرون نمی‌آید می‌تواند شامل برنامه ریزی برای چند ساعت بیرون بودن از رختخواب یا نشستن در جلوی تلویزیون باشد در حالی که برای دانشجوی افسرده ای که در کلاس های دانشکده خود حاضر می‌شود ولی نمی‌تواند مطالعه کند برنامه فعال سازی شامل برنامه ریزی برای اختصاص ساعاتی به مطالعه خواهد بود.

9-تکنیک های ارتباط درمانی | خود افشایی

در درمان رفتاری درمانگر اجازه دارد اطلاعاتی درباره خود به بیمار بدهد. این اقدام هنگامی صورت می‌گیرد که جنبه درمانی داشته باشد. به این ترتیب درمانگر با بیمار درد و دل نمی کند یا برای حل مسائل شخصی خود دست به خود افشایی نمی‌دهد بلکه اطلاعاتی را که ارزش درمانی داشته باشد به بیمار می دهد. در این خود افشاگری‌ها درمانگر به گونه‌ای رفتار نمی کند که گویی هیچ مشکل را در زندگی تجربه نمی‌کند و مشکلاتی دارد که حل آنها عاجز است.

خود افشایی ها مثال هایی از  بکار بردن مهارت های حل مسئله برای مقابله با افکار ناکارآمد، برنامه ریزی، فعالیت یا فرایندهای دیگری است که درمانگر خود انجام داده و بیمار می‌تواند آنها را تقلید کند و از آنها بیاموزد.

 

موضوعات اخلاقی که نگرش ارزش درمانگر را می سازند

کفایت در مدیریت بحران ها از جمله خودکشی پیش شرط شروع کار با بیماران واقعی است. یکی از حیطه های بسیار پر کاربرد این نوع درمان، درمان افسردگی می باشد. با توجه به احتمال خطر بالای خودکشی در بیماران افسرده درمانگر بهتر است در ارزیابی و مدیریت خودکشی بسیار وارد و مسلط بوده و از تمام روش‌های علمی اندازه گیری و فنون موجود برای مدیریت موارد بحرانی استفاده کند.

کفایت درمانگر در ارائه درمانی که برای بیمار لازم است و تناسب روش درمان با نیازهای بیمار هم یک باور اخلاقی و ارزشی درمانگران است. این وظیفه درمانگر است که بالاترین میزان خدمات را ارائه دهد ولی در عین حال به محدودیت های خودش آگاهی داشته باشد و در صورت لزوم مراجع را به فرد دیگری ارجاع دهد.

 

سخن آخر درمورد تکنیک های ارتباط درمانی

ارتباط درمانی یکی از فرایندهای مهم در جریان رابطه با مراجع است. اگر رابطه مراجع و درمانگر بدون شکل گیری ارتباط اتفاق بیفتد، درمان جلو نمی رود و درمانجو بهبودی پیدا نمی‌کند. برای آشنایی بیشتر با تکنیک های ارتباط درمانی توصیه می‌شود از درمانگران با تجربه کمک بگیرید. برای دریافت خدمات روانشناسی و مشاوره حامی هنر زندگی کلیک کنید.