درمان طرحواره بی ارزشی | راه هایی برای کنترل تله بی ارزشی

درمان طرحواره بی ارزشی چگونه ممکن است؟ طرحواره به الگو گفته می شود و طرحواره های رفتاریی الگوهایی هستند که انسان ها از کودکی آنها را می آموزند و با این طرحواره ها بزرگ می شوند. الگوهای طرد شدن، محرومیت، توجه بیش از حد و... که به سبک رفتاری و زندگی ما در بزرگسالی تبدیل می شوند. برای دریافت مشاوره تلفنی فردی کلیک کنید.

 

درمان طرحواره بی ارزشی

در علم روانشناسی 18 طرحواره رفتاری شناخته شده که توسط جفری یانگ ابداع شده و طرحواره بی ارزشی یا تله بی ارزشی یکی از آنهاست. در مقاله امروز به شرح و توضیح و درمان طرحواره بی ارزشی خواهیم پرداخت. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه طرحواره درمانی کلیک کنید. طرحواره بی ارزشی یکی از تله های زندگی است که در کودکی شکل می گیرد و ریشه آن به رفتار والدین و تاثیر الگوهای رفتار کودکی است. فردی که دچار تله بی ارزشی است در جنبه های مهم شخصیتی خود احساس بی کفایتی، حقارت و بی ارزشی می کند. نسبت به انتقاد کردن و سرزنش دیگران حساسیت بالایی دارد و در زندگی افرادی را جذب می کند به او اهمیت نمی دهند. این اشخاص عمولا در حضور دیگران احساس ناامنی می کنند و حس شرمندگی و ضعفی که به واسطه انگاره منفی به خود دارند باعث می شود در ارتباط با دیگران خوب ظاهر نمی شود.  

ریشه های تله بی ارزشی

تله بی ارزشی یک الگوی رفتاری نادرست است که در روند بزرگ شدن از کودکی شروع می شود و تا زمانی که شخص نسبت به آن آگاهی نداشته باشد ادامه می یابد. اشخاصی دچار تله بی ارزشی شده اند اغلب رفتارهای زیر را در کودکی تجربه کرده اند. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه روانشناسی کودک کلیک کنید.

1-سرزنش و طرد شدن

یکی از ریشه های شکل گیری تله بی ارزشی سرزنش شدن از سوی خانواده به دلیل رفتار، گفتار، پوشش و ظاهر فرد است. والدین سرزنشگر مدام کودک را بخاطر تمام موارد ذکر شده سرزنش می کنند یا مدام او را نقد می کنند یا به خاطر رفتارهای کودک او را تنبیه می کنند. براید ریافت اطلاعات بیشتر در زمینه تنبیه کودک کلیک کنید. طرد شدن از سوی خانواده یکی دیگر از دلایل تله بی ارزشی است. کودکانی که از سوی والدین خود محبت دریافت نکرده اند یا در کودکی از سوی آنها طرد شده اند دچار احساس بی ارزشی می شوند و همیشه حس می کنند که باعث ناامیدی والدینشان هستند. از سوی خانواده این پیام را دریافت می کنند که به اندازه کافی خوب نیستی. بی ارزشی و به درد هیچ کاری نمی خوری

2-مقایسه شدن و تعرض در کودکی

کودکان دچار تله بی ارزشی در خانواده هایی بزرگ می شوند که والدین آنها را مدام با همسالانشان یا خواهر برادرشان مقایسه می کنند و دیگران را به انها ترجیح می دهند و به انها این حس را می دهند که به اندازه دیگران لایق، دوست داشتی و قابل احترام نیستند. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه فرق گذاشتن بین فرزندان کلیک کنید. یکی دیگر از ریشه های تله بی ارزشی مورد تعرض واقع شدن در کودکی است. اشخاصی که در کودکی از سوی یکی از والدین مورد تعرض جنسیی، فیزیکی یا احساسی قرار می گیرند در بزرگسالی دچار تله نقص، شرم و بی ارزشی می شوند.

3-دوست داشته نشدن و تشویق نگرفتن

تله بی اررشی ریشه در  حس دوست نداشتنی بودن، کافی نبودن، بی ارزش بودن دارد که توسط والدین با سرزنش کردن، مقایسه کردن، تنبیه کردن و مورد نقد قرار دادن شکل می گیرد و باعث می شود تا فرد خود را ناقص و بی ارزش ببیند. افرادی که در سنین کودکی از والدین خود به سختی تایید شدن و والدین کودک را به دلیل کارهایی که انجام داده یا رفتارهایش تشویق نکرده اند حس مهم بودن و باارزش بودن را به کودک خود تزریق نکرده اند. این والدین اغلب به جای تشویق کردن کودک او و کارهایش را نقد می کنند و باعث می شوند کودک باور کند که نمی تواند تایید والدین را بگیرد. نمی تواند آنها را راضی کند و به اندازه کافی خوب و کافی نیست. با این دیدگاه عزت نفس و اعتماد به نفس او آسیب می بیند.  

نشانه های تله بی ارزشی

ممکن است این سوال برایتان پیش بیاید که آیا تله بی ارزشی دارید یا نه. برای پاسخ به این سوال می بایست به نشانه های این طرحواره دقت کنید. تله ها از کودکی با کودک رشد می کنند و همواره با او هستند بنابراین اگر بدانید نشانه های تله بی ارزشی چیست می تواند با پایش آن ها در رفتار خود و خودشناسی به پاسخ خود برسید. برخی از نشانه های مهم تله بی ارزشی عبارتند از:

1-عزت نفس پایین و ترس از شکست

از مهمترین علائمی که بیان کننده تله بی ارزشی است، عزت نفس پایین در شخصیت شماست. اگر خود را دوست ندارید و به خودتان بها نمی دهید، یعنی باور دارید که فرد ارزشمندی نیستید. یعنی الگوی رفتاری والدین با خودتان را ادامه می دهید. بنابراین پایین بودن عزت نفس از نشانه های تله بی ارزشی است. شخصی که با الگوی من کافی نیستم، من نمی توانم کاری را درست انجام دهم، من توانایی این کار را ندارم و... بزرگ می شود و به ندرت توانسته رضایت والدین خود را به دست آورد در بزرگسالی نیز از شکست می ترسد و همیشه حس می کند نمی تواند از عهده کار، هدف یا مسئولیتی به نحو صحصح برآید.

2-بی انگیزگی و منفی بافی

وقتی ترس از شکست به عنوان یکی از باورهای یک فرد، کنترل روان او را به دست بگیرد، هرگاه بخواهد کاری را شروع کند پیشاپیش خود را برای شکست در آن کار آماده می کند و باور ندارد که بتواند موفق شود بنابراین انگیزه ای برای شروع ندارد. نیرویی از درون او را از شروع و ادامه اهدافش بازمی دارد. نیرویی که به او تلقین می کند تو نمی توانی موفق شوی. تو توانایی انجام آن را نداری. منفی بافی و نشخوار ذهنی یکی از اجزای طرز فکر بی ارزشی و احساس ناکافی بودن است. فردی که طرحواره بی ارزشی دارد نگاه مثبتی به خود و شخصیت و قابلیت هایش ندارد. حس بیهودگی و بی ارزشی همیشه با اوست و باعث می شود اشتیاق چندانی به فعالیت و دنبال کردن اهدافش همچنین امیدی به نتیجه کارهایش نداشته باشد.

3-ترس از تصمیم گیری و ناامیدی

تصمیم گیری برای افرادی که تله بی ارزشی دارند بسیار کار سخت و پیچیده ای است. درواقع ترس از شکست بر قدرت تصمیم گیری ایشان تاثیر منفی می گذارد و اجازه نمی دهد آزادانه و بی دغدغه تصمیم بگیرند. زیرا تصور می کند در تصمیم گیری نیز به خطا خواهد رفت و احتمال شکست در آن بالاست. اگر دچارتله بی ارزشی باشید به خوبی متوجه این موضوع هستید که بی انگیزگی و ترس از تصمیم گیری و همچنین عدم باور به توانایی چطور شما را به مسیر ناامیدی می کشاند. وقتی از نتیجه کار مطمئن نیستید و می ترسید شکست بخورید انگیزه ای هم برای شروع و ادامه آن ندارید بنابراین نسبت به نتیجه آن امیدی نیز ندارید و این ناامیدی بر تمام زندگی شما سایه می افکند.

4-درمان طرحواره بی ارزشی |مشکل در روابط بین فردی

شخصی که از تله بی ارزشی رنج می برد، در روابط خود با دیگران نیز دچار مشکل می شود. زیرا این تله در ناخوداگاه فرد تاثیر می گذارد و او در درون خود احساس ارزشمندی نمی کند. این شخص افراد اشتباهی را وارد زندگی خود می کند. کسانی را جذب می کند که به او احترام نمی گذارند و مطابق با الگوی والدین با او برخورد می کنند. عزت نفس فرد در این روابط اشتباهی به مرور آسیب بیشتری می بیند و به تبع انگاره منفی بالایی نیز نسبت به خود پیدا میکند ضمن این که به اطرافیان و روابط نیز کمتر اعتماد می کند. دیگران را غیرقابل اعتماد می بیند. این عدم اعتماد و نگاه منفی باعث میشود به سختی بتوانند وارد رابطه تازه ای شوند و درنهایت در دام تنهایی گرفتار می شوند و به سمت افسردگی کشیده می شوند.  

واکنش افراد در مقابل تله بی ارزشی

واکنش اشخاص نسبت به طرحواره بی ارزشی یکسان نیست. اساسا رفتار انسان با دنیای اطراف به صورت ناخوداگاه اتفاق می افتد و کسی که با یک تله روحی درگیر است تا زمانی که از آن اگاه نیست و درمان نشده، واکنش هایی ناخودآگاه نسبت به محرک های محیطی خواهد داشت که می تواند یکی از بازخوردهای زیر باشد

1-نقش قربانی و رفتارهای تهاجمی

اولین نوع برخورد با این طرح واره معمولا ظاهر شدن در نقش یک قربانی است. یعنی فرد تصمیم میگیرد در مقابل این تله تسلیم شود و کنار آمدن با این تله را می پذیرد بدون این که در مقابل آن مقاومت کند یا برای بهره از حس ارزشمندی تلاشی کند. درواقع آن را جزئی از تقدیر خود تلقی می کند و تسلیم می شود. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه مظلوم نمایی کلیک کنید. در این نوع واکنش فرد سعی می کند تعمدا کارهایی را انجام دهد که باعث شود دردهایش نمایان شود. مثلا وارد رابطه با شخصی می شود که بی ارزشی او را جلوی چشمش بیاورد و طوری رفتار کند که خاطرات کودکی فرد دوباره تکرار شود و به یادش بیاید. البته این نوع رفتار ناخودآگاه اتفاق می افتد.

2-درمان طرحواره بی ارزشی |فرار کردن

عکس العمل دسته سوم این است که از نشانه ها فرار می کنند. یعنی از قرار گرفتن در شرایطی که بی ارزشی آنها را ظاهر کند خودداری می کنند. مثلا سعی می کنند وارد رابطه با کسی نشوند و یاقبل از اینکه تله آنها فاش شود از رابطه بیرون می آیند. از منظر روانشناسی هیچ یک از سه برخورد فوق روش صحیح مواجهه نیست و می بایست فرد به شکل اصولی نسبت به درمان تله بی ارزشی اقدام کند تا بتواند روابط سالمی داشته باشد و در زندگی به واسطه این تله بارها در دام شکست نیفتد. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه روابط ناسالم کلیک کنید.
 

درمان طرحواره بی ارزشی

برای این که بتوانید این تله را درمان کنید می بایست به نشانه ها توجه کنید و رفتار خود را با نشانه ها مقایسه کنید و درصورتی که نسبت به وجود این تله در خود آگاهی پیدا کردید با پیگیری یک سری اقدامات و روش های درمانی این مشکل را در خود کنترل کنید. برای شروع درمان خود اقدامات زیر را انجام دهید. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه طرحواره درمانی یانگ کلیک کنید.

1-افزایش عزت نفس و شناخت الگوهای رفتاری اشتباه

از بارزترین و ابتدایی ترین نشانه های طرحواره بی ارزشی کمبود و یا فقدان عزت نفس در فرد است. سعی کنید با یادگیری و انجام مهارت های افزایش عزت نفس، به تقویت این ویژگی شخصتی خود بپردازید. اعتماد به نفس و عزت نفس بنای شخصیت هر فرد است. بنابر این ویژگی شما به اطرافیان الگو و چارچوبی می دهید که با شما مطابق آن با شما رفتار کنند. هرچه عزت نفستان بیشتر باشد روابط سالمتر و غنی تری را تجربه می کنید. بنابراین اولین قدم افزایش عزت نفس است. تله بی ارزشی در وجود شخص باعث شکل گیری الگوهای رفتاری اشتباه می شود که درمواقع گیر کردن در حس بی ارزشی این الگوها خود را نشان می دهند. مثل حسادت، بخل و کینه. بعد ازشناخت این الگوها می بایست حواستان باشد تا وقتی که در تله گیر افتادید از این الگوهای اشتباه استفاده نکنید و در دام آنها نیفتید. درواقع اجازه ندهید که رفتار شما را مدیریت کنند.

2-خروج از چرخه بی ارزشی و شناخت احساسات کودکی

شناخت الگوی رفتاری اشتباه این فرصت را به شما می دهد تا با مدیریت آن در زمان حس بی ارزشی ، از آن فاصله بگیرید و از چرخه بی ارزشی خارج بشوید. بنابراین هربار که درگیر یکی از الگوها شدید مثلا حس حسادت شما را احاطه کرد هوشیارانه از ورود به آن خودداری کنید و اجازه ندهید زمام رفتار شما را به دست بگیرید و به این طریق از چرخه بی ارزشی خارج شوید. اقدام دیگری که باید انجام دهید این است که حس بی ارزشی که در دوران کودکی داشتید درک کنید. با کودک آسیب دیده درون خود آشنا شوید. این کودک آسیب دیده را در آغوش بگیرید و دوست داشته باشید و با شناخت او و آسیب هایش سعی کنید او را درمان کنید و اجازه دهید دردهایش التیام یابد. برای دریافت مشاوره کودک کلیک کنید.

3-کنترل حس بی ارزشی و شناخت علت جذابیت افراد

وقتی خود آسیب دیده را شناختید و نسبت به ضعف ها و الگوها آگاهی پیدا کردید سعی کنید زمانی که حس عدم کفایت کردید و یک الگوی اشتباه گریبان شما را گرفت آن را پس بزنید و اجازه جولان به او ندهید. مثلا اگر حس کینه شما را فراگرفت آن را کنترل کنید. به عنوان یک الگوی اشتباه آن را یادداشت کنید و سعی کنید با مدیریت کردن، آن حس اشتباه را حذف کنید. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه خود کم بینی کلیک کنید. لیستی از افرادی که برای شما جذاب هستند بنویسید و سعی کنید تحلیل کنید که چرا به زندگی شما وارد شده اند؟ چرا برای شما جذاب بوده اند و دلیل انتخاب ها شما چه بوده. به این طریق با اشتباههای شناختی خود آشنا می شوید و ارتباط انتخاب و تله خود را به دست می آورید.

4-عدم سرزنش دیگران و شناخت نقاط ضعف و قوت خود

به رفتار خود با دیگران نگاه کنید و دقت کنید که اگر شما نیز شخص سرزنشگری هستید که از اطرافیان ایراد می گیرید یا سرزنش می کنید، دست از این کار بردارید. فرافکنی شیوه ایست که شخص به وسیله آن مشکل خود را روی دیگران فرافکنی می کند. ممکن است شما حس بی ارزشی و عدم کفایت خود را بر روی اشخاص دیگر فرافکنی می کنید. پس از تکرار آن اجتناب کنید. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه سرزنش کردن دیگران کلیک کنید. با این کار می توانید بر روی نقاط ضعف خود کار کنید. مشکلی که شناخته می شود می تواند در مسیر اصلاح قرار بگیرد. پس سعی کنید بدانید کجا نقص و ضعفی دارید و برای اصلاح آن برنامه ریزی کنید. شناخت نقاط قوت نیز کمک می کند آن را بروز دهید، پرورش دهید و به این وسیله عزت و اعتماد به نفس خود را نیز تقویت کنید.  

سخن آخر درمورد درمان طرحواره بی ارزشی

تله بی ارزشی یکی از طرحواره هایی است که افراد زیادی ممکن است به واسطه تربیت و رفتار اشتباه والدین گرفتار آن باشند که درمان آن بسیار مهم و حیاتی است و نقش تایین کننده ای در مسیر رشد و تعالی انسان دارد. لذا توصیه می شود چنانچه نسبت به این موضوع آگاهی دارید حتما برای رفع آثار و علائم و درمان آن اقدام کنید تا زندگی سالمی بر پایه عزت نفس تجربه کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر از مشاوره روانشناسی کلیک کنید.