علائم کمبود آهن در بدن | برای جبران کمبود آهن چه بخوریم؟

علائم کمبود آهن در بدن کدام اند؟ آهن یک ماده مغذی ضروری است که نقش مهمی در بسیاری از عملکردهای بدن ایفا می کند. کمبود آهن زمانی رخ می دهد که بدن آهن کافی نداشته باشد. بدن برای ساختن هموگلوبین به آهن نیاز دارد، پروتئینی که در گلبول های قرمز خون وجود دارد و آن ها را قادر می سازد اکسیژن را در سراسر بدن حمل کنند. کم خونی فقر آهن شایع ترین نوع کم خونی ناشی از کمبود آهن در سراسر جهان است.  
 

کمبود آهن چیست؟

کمبود آهن زمانی رخ می دهد که بدن آهن کافی نداشته باشد. بدن برای ساختن هموگلوبین به آهن نیاز دارد، پروتئینی که در گلبول های قرمز خون وجود دارد و آن ها را قادر می سازد اکسیژن را در سراسر بدن حمل کنند. اگر بدن هموگلوبین کافی نداشته باشد، بافت ها و ماهیچه ها اکسیژن کافی دریافت نمی کنند تا بتوانند به طور موثر کار کنند. این شرایط منجر به وضعیتی به نام کم خونی می شود. 
اگرچه انواع مختلفی از کم خونی وجود دارد، اما کم خونی فقر آهن شایع ترین نوع آن در سراسر جهان است. تشخیص کم خونی تحت شرایطی انجام می شود. از جمله شدت کم خونی، سرعت پیش روی کم خونی، سن فرد و وضعیت فعلی سلامتی. در برخی موارد، افراد هیچ علامتی را تجربه نمی کنند. با مصرف برخی مواد غذایی می توان از پیشگیری یا شدت گرفتن کمبود آن مقابله کرد.  

اینفوگرافیک علائم کمبود آهن در بدن

رژیم غذایی و کمبود آهن

رژیم غذایی فاقد آهن می تواند منجر به کاهش انرژی، تنگی نفس، سردرد، تحریک پذیری، سرگیجه یا کم خونی شود. آهن به دو شکل در غذاها یافت می شود: هِم و غیر هِم. آهن هِم فقط در محصولات حیوانی یافت می شود، در حالی که آهن غیر هم فقط در گیاهان یافت می شود. از آنجایی که آهن غیر هِم، کمتر از آهن هِم جذب بدن می شود RDI برای گیاهخواران ۱.۸ برابر بیشتر از گوشت خواران است. مصرف روزانه توصیه شده (RDI) بر اساس مصرف متوسط ​​۱۸ میلی گرم در روز است. با این حال، نیازهای فردی بر اساس جنسیت و مراحل و سبک زندگی زندگی فرد متفاوت است.  

علائم و نشانه کمبود آهن

هر بیماری و نقصی، علائم مختلفی دارد که کمبود آهن از آن مبرا نیست. در ادامه به شرح برخی از علائم و نشانه های کمبود اهن در بدن پرداخته شده است.

1- خستگی غیر معمول

احساس خستگی بسیار، یکی از شایع ترین و رایج ترین علائم کم خونی فقر آهن است. این علامت همچنین می‌تواند در افرادی که فقط آهن کافی ندارند، حتی اگر تشخیص کمبود آهن دریافت نکرده باشند نیز رایج باشد. خستگی به این دلیل اتفاق می افتد که بدن آهن مورد نیاز برای ساخت پروتئینی به نام هموگلوبین را ندارد که به حمل اکسیژن در بدن کمک می کند. بدون هموگلوبین کافی، اکسیژن کمتری به بافت ها و ماهیچه ها می رسد و آن ها را از انرژی محروم می کند.
قلب شما همچنین باید سخت‌تر کار کند تا خون غنی از اکسیژن بیشتری را در بدن، جابه‌جا کند که همین تلاش مضاعف فرد را خسته می کند. از آنجایی که خستگی اغلب به عنوان بخشی طبیعی از یک زندگی پرمشغله و مدرن در نظر گرفته می شود، تشخیص کمبود آهن به تنهایی با این علامت دشوار می شود. ممکن است برای برخی از افراد مبتلا به کمبود آهن، انرژی کم همراه با ضعف، تحریک پذیری یا مشکل در تمرکز تجربه شود.

2- پوست رنگ پریده تر از حد معمول

پوستی که از حد معمول رنگ پریده‌تر است، رنگ پریدگی داخل پلک‌های پایینی و گودافتادگی زیرچشم از دیگر علائم شایع کمبود آهن است. هموگلوبین موجود در گلبول های قرمز، رنگ قرمزی به خون می دهد. بنابراین سطوح پایین هموگلوبین در هنگام کمبود آهن باعث می شود خون کمتر قرمز باشد. به همین دلیل است که پوست افراد مبتلا به کمبود آهن مقداری از رنگ یا گرمای خود را از دست بدهد. 
یک مطالعه در کودکان ۶ تا ۱۱ ساله نشان داد که رنگ پریدگی مرتبط با کمبود آهن ممکن است در سراسر بدن ظاهر شود یا به یک ناحیه محدود شود. مانند صورت، لثه ها، داخل لب یا پلک پایین و ناخن ها. رنگ‌ پریدگی اغلب یکی از اولین نشانه هایی است که پزشکان به عنوان علامت کمبود آهن به دنبال آن هستند. با این حال باید در نهایت با آزمایش خون تأیید شود. رنگ پریدگی بیشتر در موارد کم خونی متوسط ​​یا شدید دیده می شود. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه فقر آهن در کودکان کلیک کنید.
اگر پلک پایینی خود را به سمت پایین بکشید، لایه داخلی باید به رنگ قرمز تیره باشد. اگر رنگ آن صورتی کم رنگ یا زرد است، ممکن است نشان دهنده کمبود آهن باشد. در افرادی که رنگ پوست تیره تر دارند، این تنها ناحیه ای است که در آن کمبود آهن قابل توجه می شود.

3- تنگی نفس

گفته شد که هموگلوبین، گلبول‌های قرمز خون را قادر می‌سازد تا اکسیژن را به سراسر بدن برسانند. هنگامی که سطح هموگلوبین در طول کمبود آهن پایین باشد، سطح اکسیژن نیز پایین خواهد بود. این بدان معناست که ماهیچه ها اکسیژن کافی برای انجام فعالیت های عادی مانند راه رفتن دریافت نمی کنند. در نتیجه، با تلاش بدن برای دریافت اکسیژن بیشتر، سرعت تنفس افزایش می یابد. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه علت تنگی نفس کلیک کنید. 
به همین دلیل است که تنگی نفس یک علامت رایج از کمبود آهن می باشد. اگر هنگام انجام کارهای معمولی و روزانه که قبلا برای شما آسان بود، مانند راه رفتن، بالا رفتن از پله ها یا ورزش، نفس شما به شماره می افتد و تنگی نفس پیدا می کنید کمبود آهن اولین احتمال برای تشخیص خواهد بود.

4- سردرد

کمبود آهن غالبا باعث سردرد، به ویژه در زنان می شود. در حالی که ارتباط بین کمبود آهن و سردرد هنوز نامشخص است، محققان بر این باورند که چندین عامل موثر وجود دارد. از جمله رابطه بین تغییر عملکرد دوپامین و سطوح استروژن. با این حال، قبل از نتیجه گیری، تحقیقات بیشتری باید انجام شود. اگرچه دلایل زیادی برای سردرد وجود دارد، سردردهای مکرر می تواند از علائم کمبود آهن باشد.

5- علائم کمبود آهن در بدن | تپش قلب

ضربان قلب قابل توجه و شدید که به عنوان تپش قلب شناخته می شود، می تواند یکی دیگر از علائم کم خونی فقر آهن باشد. ارتباط بین کمبود آهن، کم خونی و مشکلات قلبی مانند سکته قلبی هنوز در حال بررسی است، اما ممکن است با تامین اکسیژن مرتبط باشد. هموگلوبین پروتئین موجود در گلبول های قرمز خون است که به انتقال اکسیژن در سراسر بدن کمک می کند. 
در کمبود آهن، سطوح پایین هموگلوبین به این معنی است که قلب برای حمل اکسیژن باید سخت کار کند و این تلاش به تپش های ازاردهنده شدید و ضربان قلب نامنظم تبدیل شده و این احساس ایجاد می شود که قلب به طور غیر طبیعی، سریع و تند می زند. در موارد شدید، می تواند منجر به بزرگ شدن قلب، سوفل قلبی یا نارسایی قلبی شود.

6- مو و پوست خشک و آسیب دیده

پوست و موی خشک و آسیب دیده از دیگر علائم کمبود آهن می باشد. کمبود آهن سطح هموگلوبین خون را کاهش می دهد که میزان اکسیژن موجود برای سلول هایی که باعث رشد مو می شوند را با کاهش مواجه می کند. هنگامی که پوست و مو از اکسیژن محروم شوند، خشک و ضعیف می شوند. کمبود آهن همچنین با ریزش مو مرتبط است و برخی تحقیقات نشان می دهد که می تواند یکی از علت ها باشد. 
ریزش برخی از موها در طول شستشو و برس زدن روزانه کاملاً طبیعی است. با این حال، اگر در حال از دست دادن توده ای از موها هستید یا حس می کنید خیلی بیشتر از حد طبیعی ریزش مو دارید، برای بررسی کمبود آهن به پزشک مراجعه کنید.

7- علائم کمبود آهن در بدن | تورم و درد زبان و دهان

گاهی اوقات فقط نگاه کردن به داخل یا اطراف دهان می تواند نشان دهد که آیا کم خونی فقر آهن دارید یا خیر. علائم عبارتند از زبان متورم، ملتهب، رنگ پریده یا به طرز عجیبی صاف. کمبود آهن همچنین علائم دیگری در اطراف دهان ایجاد می کند که شامل خشکی دهان، احساس سوزش در دهان یا سوزن سوزن شدن بدن، ترک های قرمز دردناک یا زخم هایی در گوشه های دهان می شود.

8- سندرم پاهای بی قرار

کمبود آهن با سندرم پای بیقرار مرتبط است. سندرم پای بیقرار یک نیاز شدید به حرکت دادن پاها در حالت استراحت است. همچنین حالتی شبیه به خزیدن یا احساس خارش ناخوشایند و عجیب در پاها ایجاد می شود. معمولاً در شب بدتر شده و این یعنی شب ها به سختی می توانید بخوابید. دلایل سندرم پای بیقرار به طور کامل شناخته نشده است. 
اما محققان دریافته اند حدود ۲۵ درصد از افراد مبتلا به کم خونی فقر آهن، سندرم پای بیقرار دارند. شیوع سندرم پای بیقرار در افراد مبتلا به فقر آهن ۹ برابر بیشتر از جمعیت عمومی است.

9- علائم کمبود آهن در بدن | ناخن های شکننده یا قاشقی شکل

یکی از علائم کمتر شایع کمبود آهن، شکنندگی یا قاشقی شکل بودن ناخن های است. این وضعیت کویلونیشیا نامیده می شود. معمولا اولین علامت از ناخن های شکننده این است که به راحتی خرد می شوند و ترک می خورند. در مراحل بعدی و شدید کمبود آهن، ناخن‌های قاشقی شکل می شوند. به این معنی که وسط ناخن و لبه‌های آن بالا می‌آیند و ظاهری گرد مانند قاشق پیدا می کنند. این حالت یک عارضه جانبی نادر است که تنها در حدود ۵ درصد از افراد مبتلا به کمبود آهن را شامل می شود و معمولاً فقط در موارد شدید کم خونی فقر آهن دیده می شود.

10- علائم کمبود آهن در بدن | سایر علائم

چندین نشانه دیگر وجود دارد که نشان می دهد بدن با کمبود آهن مواجه است. این موارد کمتر رایج هستند و می توانند با بسیاری از شرایط غیر از کمبود آهن مرتبط باشند.

• احساس افسردگی: کم خونی فقر آهن با افسردگی در بزرگسالان همراه می شود. زنان باردار مبتلا به کمبود آهن شانس بیشتری برای ابتلا به افسردگی دارند.
• دست و پای سرد: کمبود آهن به این معنی است که اکسیژن کمتری به دست ها و پاهای شما می رسد.  برخی از افراد به طور کلی سرما را راحت‌تر احساس می کنند و دست‌ها و پاهایشان سرد می شود و ربطی هم به کمبود آهن ندارد. وجوه افتراقی تشخیص باید در نظر گرفته شود.
• عفونت مکرر: از آنجایی که آهن برای حفظ سلامتی سیستم ایمنی مورد نیاز و ضروری است، بطور طبیعی، کمبود آن خطر ابتلا به عفونت ها را افزایش می دهد.
• هوس های عجیب: اشتیاق به خوردن غذاهای عجیب یا غیر خوراکی، پیکا نامیده می شود. معمولاً شامل هوس خوردن یخ، خاک رس، خاک، گچ یا کاغذ می شود و می تواند نشانه ای از کمبود آهن باشد. در دوران بارداری نیز اشتیاق هایی از این دست رخ می دهد.

علل شایع کمبود آهن

چند مورد از شایع ترین دلایل عبارتند از دریافت ناکافی آهن به دلیل رژیم غذایی که نیازهای غذایی روزانه را برآورده نمی کند یا به شدت محدود است.

• بیماری التهابی روده، افزایش نیاز به آهن در دوران بارداری
• از دست دادن خون از طریق پریودهای سنگین یا خونریزی داخلی
• خونریزی در معده یا روده می تواند یکی از دلایل شایع کم خونی در افرادی باشد که دیگر قاعدگی ندارند. این خونریزی می تواند ناشی از مصرف بیش از حد داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، مانند ایبوپروفن و آسپرین باشد.
• زخم معده، معده درد عصبی، هموروئید
• سرطان روده یا معده(اگرچه کمتر رایج است).

عوارض کمبود آهن

اگر علائم کمبود آهن را دارید ابتدا با پزشک مشورت کنید. عارضه کمبود آهن در صورت عدم درمان، می تواند به کم خونی فقر آهن تبدیل شده و در نهایت می تواند منجر به عوارضی شود، از جمله:

• مشکلات قلبی، افسردگی. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه علائم افسردگی کلیک کنید.
• احتمال عفونت بیشتر، مسائل مرتبط با دوران بارداری.
• افرادی که باردار هستند یا دوره های قاعدگی سنگین دارند، با بیشترین خطر ابتلا به کم خونی فقر آهن روبرو هستند و باید با پزشک در مورد انجام آزمایش کم خونی فقر آهن مشورت کنید.

درمان کمبود آهن

اگر فکر می کنید علائم یا نشانه های کمبود آهن را نشان می دهید، ابتدا باید به پزشک مراجعه کنید. چنانچه او از طریق آزمایش خون، تأیید کرد که کمبود آهن دارید، درمان به طور کلی آسان و شامل افزایش مصرف آهن از طریق رژیم غذایی یا با مکمل های آهن می باشد. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه تغذیه سالم کلیک کنید. 
هدف اصلی درمان، بازگرداندن سطح هموگلوبین به حالت طبیعی و پر کردن ذخایر آهن است. پزشک یک برنامه درمانی تنظیم می کند که به بهترین وجه نیازهای مراقبت های بهداشتی شما را برآورده می کند. قبل از تغییر رژیم غذایی یا تصمیم گیری در مورد هر مکملی، با پزشک خود صحبت کنید.  

رژیم غذایی برای جبران کمبود آهن

بدن انسان بدون آهن معدنی نمی تواند زندگی کند. برای شروع فعالیت بدن، آهن جزء مهم هموگلوبین است. پروتئینی که اکسیژن را در گلبول های قرمز خون (RBC) حمل می کند. بدون آهن کافی، احساس خستگی مزمن و سرگیجه خواهید داشت و حتی دچار کم خونی می شوید. نیاز به آهن بر اساس سن و جنسیت متفاوت است. منبع معتبر مؤسسه ملی بهداشت (NIH) مصرف ۸ میلی گرم در روز برای مردان و ۱۸ میلی گرم در روز برای اکثر زنان بالغ را پیشنهاد می کند. 
زنان باردار باید ۲۷ میلی گرم و زنان بالای ۵۰ سال یا شیرده باید ۸ تا ۹ میلی گرم آهن دریافت کنند. راه‌های زیادی وجود دارد که می‌توانید نیاز روزانه‌ به آهن را بدون مصرف غذاهای تکراری اما مغذی برآورده کنید.

1- شکلات تلخ

اگر عاشق شکلات تلخ هستید، اکنون دلیل دیگری برای خوردن دسر مورد علاقه خود پیدا کرده اید. سه اونس شکلات تلخ، تقریباً یک تکه کوچک، می تواند از ۵.۳۸ منبع کافی و مناسب تا ۱۰.۱۲ میلی گرم آهن را تامین کند. مطمئن شوید که شکلات تلخ واقعی را انتخاب می کنید که باید حداقل ۴۵ درصد مواد جامد کاکائو را داشته باشد.

2- علائم کمبود آهن در بدن | لوبیا سفید و عدس

در حالی که همه لوبیاها آهن دارند، لوبیا سفید بیشترین حجم از آهن را دارا می باشد. در واقع هر وعده یک فنجان حاوی ۷.۸۳ میلی گرم منبع کافی از آهن است. اگر زمان برای مرتب کردن و خیس کردن لوبیا خشک ندارید انواع کنسرو شده را امتحان کنید. فقط محتوای سدیم آن را چک کنید. لوبیا سفید را به تنهایی یا بصورت افزودنی به سالاد یا به خورش ها، سوپ ها و غذاهایی مانند پاستا نیز می توان مصرف کرد. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه منابع غذایی سرشار از آهن کلیک کنید. 
عدس نیز منبع ارزشمند دیگری از آهن می باشد. یک وعده نصف فنجان حاوی ۳.۳۰ میلی گرم منبع مطمئن و کافی آهن است. مزیت استفاده از عدس نسبت به لوبیا این است که زمان پخت سریع تری دارد. دفعه بعد که در حال و هوای تهیه یک کاسه سوپ هستید، کمی هم عدس اضافه کنید و نسخه گیاهخواری را امتحان کنید.

3- جگر

گوشت‌های اندام های داخلی اغلب نادیده گرفته می‌شوند اما منبع خوبی از مواد مغذی حیاتی از جمله آهن هستند. مقدار دقیق آن به نوع اندام و همچنین منبع آن بستگی دارد. به عنوان مثال، جگر گاو دارای ۵.۵۶ میلی گرم منبع لازم آهن در ۳ اونس معمولی است.

4- علائم کمبود آهن در بدن | سویا

سویا یک منبع پروتئین ایده آل در رژیم های گیاهخواری است. این حبوبات غنی از مواد مغذی، برای همه مفید است. یک وعده از آن، چیزی در حدود نصف فنجان حاوی ۴.۴۲ میلی گرم منبع لازم و کافی آهن است. سعی کنید دانه های سویا را جایگزین گوشت در غذاهای اصلی کنید یا انواع خشک شده آن را به سالاد اضافه کنید تا ترد و جایگزین مواد غیرمغذی باشد. در این زمینه نیز میتوانید از مشاوره تغذیه بهره مند شوید.

5- اسفناج

اسفناج به دلیل داشتن ویتامین آ معروف است اما همزمان منبع ارزشمندی از آهن نیز می باشد. نصف فنجان از آن حاوی ۳.۲۱ میلی گرم آهن مورد نیاز بدن را تامین می کند. اگر خوردن اسفناج خام برای شما مقدور نیست، انواع دستور العمل های پخت و پز با اسفناج را امتحان کنید.

6- علائم کمبود آهن در بدن | کمک به افزایش آهن

اگر می خواهید از مکمل آهن خود بیشترین بهره را ببرید سعی کنید از مصرف آن همراه با آنتی اسیدها یا شیر خودداری کنید. زیرا مصرف همزمان این ها می تواند جذب آهن را محدود کند. همچنین توصیه می‌شود هنگام مصرف مکمل‌ها از غذاهای حاوی فیبر بالا یا غذاهای حاوی کافئین خودداری کنید یا آن‌ها را محدود کنید زیرا می‌توانند در جذب آهن اختلال ایجاد کنند. به علاوه ویتامین C را برای افزایش جذب آهن یا احتمالاً مکمل های آهن مصرف کنید. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه اعتیاد به کافئین کلیک کنید.  

علائم کمبود آهن در بدن | هشدار مصرف مکمل

تنها در صورتی باید مکمل آهن مصرف کنید که یک متخصص تأیید کند که شما کمبود آهن دارید یا در خطر ابتلا به آن هستید و نمی توانید نیاز خود را تنها از طریق رژیم غذایی تامین کنید. آهن بیش از حد می تواند به قلب، کبد و پانکراس آسیب برساند. مصرف مکمل های آهن نیز عوارض جانبی ایجاد می کند از جمله: دل درد، یبوست یا اسهال، سوزش سردل، حالت تهوع یا استفراغ، مدفوع سیاه.
با این حال، می توانید این عوارض جانبی را با مصرف انواع خاصی از مکمل های آهن که اثرات منفی را کاهش می دهند، مانند کلات بیس گلیسینات آهن به حداقل برسانید. مکمل های آهن را تنها در صورتی مصرف کنید که پزشک آن ها را تجویز کرده باشد. اگر شما هم در راستای این موضوع مسئله ای دارید، می توانید از مشاوران و روانشناسان در این مورد کمک بگیرید. برای کسب اطلاعات بیشتر از مشاوره روانشناسی کلیک کنید.