تقویت هوش فضایی | ساده ترین روش ها برای افزایش هوش فضایی کودک

تقویت هوش فضایی با تمرین و تکرار امکان پذیر است. هوش فضایی شامل درک و به خاطر سپردن مکان‌های نسبی اشیا در ذهن است. اشیاء ساده، اشیاء دو بعدی یا سه بعدی را می توان از طریق حرکت ذهنی، چرخش یا دگرگونی دستکاری کرد. هوش فضایی لزوما ذاتی نیست و قابلیت بهبودی و تقویت کردن دارد. سال های اولیه کودکی بهترین زمان رشد هوش فضایی و استفاده از بازی های تحریک کننده مانند پازل های چند راه حلی و مکالمات روزمره با واژه های فضایی از جمله شیوه های تقویت هوش فضایی محسوب می شود. برای کسب آگاهی بیشتر در این زمینه از مشاوره تلفنی روانشناسی مشورت بخواهید.

 

هوش فضایی چیست؟

هوش فضایی که به عنوان هوش فضایی بصری یا استدلال فضایی نیز شناخته می شود ظرفیتی است برای تصور یا تجسم در ذهن خود از موقعیت اشیاء، شکل آن ها، روابط فضایی آن ها با یکدیگر و حرکتی که برای ایجاد روابط فضایی جدید انجام می دهند. این توانایی انجام تجسم فضایی و استدلال فضایی در مغز است. هوش فضایی یکی از 9 هوش در نظریه هوش های چندگانه است که توسط روانشناس هاوارد گاردنر ارائه شده است. گاردنر در تئوری هوش خود با پیشنهاد ۷ و اکنون ۹ نوع هوش، تعریف محدود هوش عمومی را به چالش کشید که شامل هوش فضایی، هوش زبانی، هوش منطقی-ریاضی، هوش موزیکال، هوش زیبایی شناختی، هوش بین فردی، هوش طبیعی، هوش هیجانی و هوش حرکتی می شود.

 

اهمیت هوش فضایی

از هوش فضایی برای ایجاد آگاهی فضایی مکررا در عملکرد روزانه استفاده می شود. در ادامه چند نمونه از مهارت های بصری- فضایی در زندگی روزمره آورده شده است. یک کودک قبل از اینکه به قصد برداشتن یک اسباب بازی وارد اتاق شود تصور می‌کند کجا می تواند یک اسباب‌بازی در اتاق خواب پیدا کند. وقتی چمدان‌های خود را می‌بندید ابتدا تصور می‌کنید که چگونه وسایل مختلف می‌توانند به‌طور فشرده یک جا جمع شوند. برای جمع‌آوری مبلمان باید نمودارهای دو بعدی را مطابقت دهید که همگی توسط تجسم فضایی امکان پذیر می شود. در این رابطه مطالعه مقاله تقویت حافظه دیداری پیشنهاد می شود.

1-هوش فضایی و ریاضی

استعداد فضایی بالا به ویژه برای یادگیری ریاضی مهم است. مطالعات نشان داده اند که توانایی های فضایی قوی با موفقیت بهتر در ریاضیات مرتبط است. مثال هایی از مهارت های فضایی در ریاضیات به شرح زیر می باشد. یک دانش‌آموز یک شی هندسی ذهنی ایجاد می‌کند که می‌توان آن را اندازه‌گیری و حرکت داد و تبدیل به چیزی کرد تا محاسبه هندسی و تشخیص الگو را تسهیل کند. یک ریاضیدان از استدلال فضایی بصری برای تقویت مقایسه کمیت، محاسبات و اعداد استفاده می‌کند. مهارت های بصری فضایی و ساقه مهارت‌های فضایی بصری در بسیاری از زمینه‌های دانشگاهی و حرفه‌ای مانند علوم، علوم کامپیوتر، فناوری، مهندسی و ریاضیات (STEM) حیاتی هستند.(برای انجام تست هوش گاردنر کلیک کنید.)

تحقیقات نشان می‌دهد دانشجویانی که در آزمون‌های استدلال فضایی امتیاز بالایی کسب می‌کنند تمایل دارند در رشته‌های STEM تحصیل کنند و به مشاغل این چنینی می‌روند. نمونه هایی از مهارت های فضایی بصری در این زمینه یک زمین شناس است که حرکت صفحات تکتونیکی را به صورت ذهنی دستکاری می کند تا روند شکل گیری زمین را ببیند. یک جراح مغز و اعصاب نواحی مختلف مغز را برای پیش بینی نتیجه جراحی تجسم می کند. یک مهندس عمران تصور می کند که چگونه نیروهای مختلف ممکن است بر طراحی یک سیستم تأثیر بگذارند. معماران و مهندسان از این مهارت استفاده می کنند تا مواد با اشکال و اندازه های مختلف برای ایجاد ساختارهای پایدار را بررسی کنند.

2-توانایی فضایی و مهارت کلامی

رشته های استیم تنها حوزه هایی نیستند که به توانایی فضایی بالایی برای برتری نیاز دارند. سایر زمینه ها یا کارها نیز نیاز به توانایی فضایی عالی دارند. از نمونه های توانایی فضایی در جامعه می توان به یک طراح اشاره کرد که از مفهوم استدلال فضایی بصری برای بهبود تجربه کاربر از محصول خود استفاده می کند. یک هنرمند هنرهای بصری خیره کننده ای ایجاد می کند. یک ژیمناستیک از آگاهی فضایی برای انجام دنباله ای از حرکات با بدن انسان استفاده می کند. برخی متفکران کلامی هستند. یعنی با کلمات فکر می کنند. آن ها با وظایف کلامی پیچیده از لحاظ معنایی و صوتی راحت تر هستند. کلامی ها معمولاً توضیحات نوشتاری و گفتاری را به تصاویر و نمودارهای بصری ترجیح می دهند. در مقابل برخی متفکران بصری هستند که با استفاده از بازنمایی تصویری درباره موضوعات فکر می کنند.

3-بصری سازهای فضایی

دو نوع ویژوالایزر وجود دارد. بصری سازهای فضایی آن هایی هستند که بر حسب تصاویر شماتیک، روابط فضایی بین اشیاء و دگرگونی های فضایی آن ها فکر می کنند. اما تصاویری که آن ها تجسم می‌کنند فاقد جزئیات بصری هستند. تجسم‌کننده‌های شی که با تصاویر رنگارنگ، ابعاد تصویری و با وضوح بالا از اشیاء فکر می کنند. هوش فضایی بصری مهارتی انعطاف پذیر است. افراد فرآیند شناختی و سبک های تفکر شناختی ترجیحی متفاوتی دارند. تجسم‌کننده‌های فضایی معمولاً از مهارت‌های فضایی بهتری نسبت به تجسم‌کننده‌های شی یا کلامی برخوردار هستند. برای آشنایی با راه های تقویت رشد شناختی کودک کلیک کنید.

بنابراین اگر کودک شما یک یادگیرنده فضایی بصری است ممکن است در تفکر فضایی یک شروع عالی داشته باشد. با این حال هوش فضایی بصری یک توانایی ثابت و ذاتی نیست. اگرچه برخی از افراد در پردازش فضایی بهتر از دیگران هستند خبر خوب این است که همه می توانند از طریق انجام فعالیت های فضایی بصری این مهارت را بهبود بخشیده و تقویت کنند. از طریق آموزش و تمرین می توان مهارت بصری- فضایی را تقویت کرد.​

 

عدم تفاوت جنسیتی در مهارت های فضایی

اگرچه باورهای قدیمی وجود دارد که پسران در تفکر فضایی و در نتیجه رشته های استیم بهتر از دختران هستند اما مطالعات زیادی در سال‌های اخیر این افسانه را رد کرده است. در آمریکا زنان به طور متوسط ​​در برخی از وظایف فضایی به خوبی مردان عمل نمی کنند؛ به ویژه چرخش ذهنی با استفاده از حافظه کاری فضایی. این پدیده می تواند ناشی از نحوه تربیت کودکان در این فرهنگ باشد.

در یک مطالعه اخیر در ایتالیا ۱۵۲ دانش آموز دبیرستانی به سه گروه تقسیم شدند و به هر گروه دستورالعمل های متفاوتی در مورد آزمون هوش فضایی داده شد. به شرکت کنندگان در یک گروه گفته شد که زنان در این کار بهتر از مردان عمل کردند. در حالی که به گروه دیگر گفته شد مردان بهتر هستند و به گروه سوم هیچ گزاره ای از تبعیض جنسیتی ارائه نشد. نتایج نشان داد که زنان گروه اول نمرات مشابهی با مردان داشتند. یک مطالعه ایتالیایی دیگر نشان می دهد که اعتقاد به تلاش بر توانایی ذاتی می تواند مهارت های تشخیص فضایی را نیز بهبود ببخشد.

1-تاثیر تلاش و تمرین  در تقویت هوش فضایی

محققان همچنین دریافتند که هر چه گروهی از مردان و زنان بیشتر در زمینه تفکر فضایی تمرین کنند، شکاف جنسیتی در مهارت‌های فضایی بصری کمتر می شود. بنابراین نگرش و باور فرد به خود و اهمیت تلاش می تواند تفاوت بزرگی در انجام وظایف بصری- فضایی ایجاد کند. مدرک دیگری وجود دارد که نشان می دهد بین ارتباط شکاف جنسیتی و نحوه تربیت کودک ارتباط وجود دارد. در یک جامعه دور افتاده در هند که زنان از حقوق برابر یا بیشتر از مردان برخوردارند، چنین شکاف جنسیتی در هوش فضایی بصری وجود ندارد.

2-تاثیر آموزش های اولیه در تقویت هوش فضایی

آموزش اولیه نیز نقش زیادی در آماده‌سازی فرزندان برای موفقیت بعدی در یادگیری فضایی ایفا می‌کند؛ زیرا استدلال فضایی در مراحل اولیه رشد کودک شروع می‌شود. دانشمندان علوم اعصاب می گویند مناطق خاصی در مغز که مسئول تفکر در مورد مکان و روابط فضایی هستند در اوایل کودکی شکل می گیرد. در واقع توانایی‌های فضایی پیش‌دبستانی‌ها می‌تواند عملکرد آینده آن ها را در آموزش ریاضی به کودکان مقاطع راهنمایی و دبیرستان پیش‌بینی کند.

والدین به عنوان اولین معلمان کودکان می‌توانند به کودکان خردسال حتی کودکان نوپا، اصول تفکر فضایی را آموزش دهند. این سنین برای آموزش مناسب است و برای آشنایی کودک نوپا با روابط فضایی زود نیست. چرا که مشخص شده است نوزادان  ۴ ماهه توانایی های ادراک فضایی مربوط به چرخش ذهنی را نشان می دهند. توانایی و دانش فضایی تجمعی و بادوام است. کسانی که در اوایل کودکی بر مهارت ها مسلط می شوند صرف نظر از جنسیت، فرصت بیشتری برای تمرین و بهبود آن خواهند داشت.

 

تقویت هوش فضایی

از زبان فضایی در تعاملات روزمره استفاده کنید. والدین می توانند با استفاده از اصطلاحات فضایی بیشتر در تعاملات روزمره به کودکان کمک کنند هوش فضایی را بهبود ببخشند. زبان فضایی یک ابزار قدرتمند یادگیری فضایی است. استفاده از اصطلاحات فضایی در زندگی روزمره یکی از بهترین فعالیت های آگاهی فضایی برای کودکان است. نوزادان زمانی بهتر یاد می گیرند که روابط فضایی را نام گذاری کنند.

1-آموزش های اولیه برای تقویت هوش فضایی

کودکان پیش دبستانی که والدین آن ها بیشتر از کلمات فضایی (مانند مثلث، بزرگ، بلند یا خمیده) استفاده می کنند در آزمون های فضایی بهتر از کودکانی که والدین آن ها از چنین زبانی استفاده نمی کنند عمل می کنند.

چند نمونه از اصطلاحات مکانی و نوع اصطلاحات مانند شکل مربع، دایره، کره ای، مثلث، پنج ضلعی می باشد و ویژگی های فضایی مانند مستقیم، خمیده، منحنی، گوشه، کنار، نوک تیز، لبه. اما برای آموزش اصطلاحات فضایی صحبت کردن با فرزند کافی نیست. بلکه بهتر است از کودک خود بخواهید که کلمات را برای شما تکرار کند و معنی آن ها را توضیح دهد. فرزند را تشویق کنید که از این اصطلاحات در تعاملات روزمره استفاده کنند. کودکانی که می توانند از اصطلاحات فضایی بیشتری استفاده کنند در وظایف تشخیص فضایی بهتر عمل می کنند. شما می توانید به آن ها کمک کنید تا بین روابط فضایی و اشیاء اطراف خود ارتباط برقرار کنند. "آیا آب نبات داخل لیوان است یا بیرون؟" "به نظر شما اسباب بازی زیر یا پشت کاناپه است؟"

2-آموزش حرکات و تشویق به انجام آن ها

حرکات را آموزش دهید و کودکان را تشویق کنید تا از آن ها برای توضیح روابط فضایی استفاده کنند. ژست دست، ابزاری قدرتمند برای برقراری ارتباط و آموزش است. کودکان اغلب زمانی که معلمان از حرکات بدن برای آموزش استفاده می کنند بهتر از زمانی که صرفا با گفتار آموزش می دهند یاد می گیرند. وقتی کودکان از ژست برای نشان دادن حرکات اشیا استفاده می کنند هوش فضایی بصری آن ها نیز بهبود می یابد. این بهبود در کودکانی که حتی به‌طور خودبه‌خود ژست نمی‌دهند، اما پس از درخواست این کار را انجام می‌دهند نیز مشاهده می شود.

3-تجسم با استفاده از چشم ذهن

به کودکان بیاموزید که چگونه با استفاده از چشم ذهن تجسم کنند. تجسم استفاده از تصاویر بصری برای بازنمایی ذهنی شیئی است که از نظر فیزیکی وجود ندارد. این یک مهارت قدرتمند در یادگیری فضایی و مهارت های حل مسئله است. به کودکان خردسال می توان یاد داد که از تجسم برای افزایش توانایی فضایی خود استفاده کنند. برای مثال کودکان خردسال اغلب «سوگیری گرانشی» دارند. در یک آزمایش وقتی توپی می افتد کودکان پیش دبستانی تمایل دارند فکر کنند که توپ از مسیر مستقیم ظاهر می شود حتی اگر توپ از لوله پیچ خورده پایین بیفتد. اما وقتی به آن ها دستور داده می شود که مسیر توپ را قبل از پاسخ دادن تجسم کنند بچه های بیشتری پاسخ درست را حدس می زدند.

4-بازی تطبیق

پیشنهاد می شود برای تقویت هوش فضایی بازی تطبیق را انجام دهید. بازی تطبیقی ساخت و ساز را انجام دهید. با چیدن یک ساختار ساده با استفاده از بلوک‌های ساختمانی شروع کنید و سپس از بچه‌ها بخواهید که آن را از نظر شکل و رنگ مطابقت دهند. همچنین می‌توانید از یک کودک بخواهید که ساختار را بسازد و دیگری کپی کند. همانطور که آن ها با ساخت و ساز بیشتری آشنا می شوند و در تطبیق اطمینان بیشتری پیدا می کنند پیچیدگی سازه ها افزایش می یابد. برای آشنایی با بازی های افزایش خلاقیت کودکان کلیک کنید.

5-بلوک‌‌چینی

بلوک ها را بازی کنید و اشیاء مرتبط با داستان‌ را بسازید. این یکی از شیوه های بازی و سرگرمی کودکان در منزل است. بازی با اشیاء ساختمانی مانند لگو و بلوک‌های چوبی می‌تواند به طور قابل‌توجهی توانایی تفکر فضایی کودک را افزایش دهد. اما شما نیازی به اسباب‌بازی‌های کاملاً ساختاریافته ندارید. حتی از چند جعبه غلات یا رول دستمال توالت می توان برای چیدن و ساخت سازه های جالب استفاده کرد. به آن ها مساله بدهید تا حل کنند. یک مطالعه نشان می‌دهد که وقتی فعالیت‌های بلوک‌سازی در زمینه داستان‌گویی انجام می‌شود هوش فضایی کودکان بیشتر بهبود می‌یابد.

6-تانگرام و انواع پازل ها

تانگرام یک پازل چینی باستانی است که از هفت قطعه تشکیل شده است. قطعات را می توان به اشکال مختلف مانند حیوانات، افراد یا اشیاء بازآرایی کرد. یک ابزار آموزشی که ثابت شده است توانایی فضایی دانش آموزان را افزایش می دهد. پازل توسط بسیاری از منابع برای کمک به افزایش هوش فضایی کودکان توصیه شده است. کودکان پیش دبستانی که قبلاً پازل بازی کرده اند در یک تکلیف فضایی دگرگونی ذهنی از کودکانی که این کار را انجام نمی‌دهند بهتر عمل می‌کنند. هر چه کودک بیشتر بازی کند عملکرد بهتری خواهد داشت. بدون شک همبستگی قوی بین حل پازل و هوش فضایی وجود دارد. از این بازی ها به عنوان ترفند های افزایش خلاقیت نیز استفاده می شود.

کودکان پیش دبستانی که با یک پازل تک راه‌حلی بازی کرده‌اند نسبت به کودکانی که با یک مجموعه ساختاری چند راه‌حلی بازی می کنند در حل مسائل بعدی، خلاقیت و انعطاف‌پذیری کمتری دارند. تا زمانی که تحقیقاتی وجود نداشته باشد که ارزش پازل‌های تک راه‌حلی را ثابت کند توصیه می‌ شود از پازل‌های استدلال فضایی چند راه‌حلی مانند تانگرام روی پازل‌های اره منبت کاری اره مویی استفاده کنید تا به کودکان کمک کند مهارت‌های فضایی بصری خود را بهبود بخشند.

7-نقشه خوانی

کودکان را در معرض نقشه خوانی قرار دهید. نقشه خوانی می تواند به کودکان کمک کند مفاهیم انتزاعی از فضا و توانایی تفکر سیستماتیک در مورد روابط فضایی که در غیر آن موقعیت، مستقیماً در دنیای فیزیکی تجربه نمی شوند را به دست آورند. نقشه‌ها اطلاعات مکانی را ارائه می‌کنند که با تجربه مستقیم پیمایش در جهان متفاوت است. کودکان می توانند یاد بگیرند که از طریق نقشه خوانی به روابط فضایی چندگانه در مقیاس بزرگ بین مکان های مختلف فکر کنند.

8-مطالعه کتاب های بزرگ نمایی و بازی های کامپیوتری

کتاب های غنی از تحلیل های فضایی بخوانید. کتاب‌هایی مانند زوم و بزرگ‌نمایی مجدد کتاب‌های تصویری عالی هستند که می‌توانند کودکان را به دنیای تجسم و تفکر فضایی بکشانند. افزایش سطح جزئیات به نشان دادن روابط فضایی مختلف بین اشیا کمک می کند. وقتی والدین این کتاب‌ها را با بچه‌ها می‌خوانند می‌توانند هوش فضایی را با توضیح کلامی و اشارات تقویت کنند. بازی های استدلال فضایی مانند تتریس را انجام دهید. نشان داده است که انجام بازی های استدلال فضایی ویدئویی مانند جنون مرمر یا تتریس برای هوش فضایی کودکان مفید است. این بهبود در کودکان کم توان بارزتر است.

9-عکاسی کردن

به کودک خود کمک کنید عکاسی را کشف کند. برداشت از منظر فضایی بصری، توانایی تصور اینکه چگونه چیزها از منظر دیگری متفاوت از دیدگاه خود شخص به نظر می رسند می باشد. عکس گرفتن از اشیا در زوایای مختلف می‌تواند توانایی کودکان برای گرفتن دیدگاه‌های بصری مختلف و تشخیص تغییرات در مقیاس های مختلف را افزایش دهد.

برای آشنایی بیشتر با ورش های تقویت هوش فضایی از مشاوره روانشناسی مشورت کنید.